Teoria neurorozwojowa etiopatogenezy schizofrenii zakłada, że za rozwój schizofrenii odpowiadają czynniki działające na długo przed pojawieniem się objawów klinicznych choroby. Czynniki te prowadzą do zaburzenia procesu rozwoju neuronalnego głównie w obrębie płatów czołowych, w tym kory przedczołowej, płatów skroniowych, wzgórza oraz licznych elementów układu limbicznego. Opisywane zaburzenia strukturalne mogą leżeć u podłoża – obserwowanych u chorych na schizofrenię oraz ich krewnych – deficytów poznawczych, ostatnio szeroko opisywanych w literaturze psychiatrycznej. Ich neuropsychologiczna ocena znajduje coraz częściej zastosowanie w procesie diagnostyczno-terapeutycznym. Procesy poznawcze i ich zakłócenia stały się także przedmiotem zainteresowania środowisk naukowych w naszym kraju, jednak niedostępność opracowanych na gruncie polskim narzędzi diagnostycznych stwarza pewne trudności metodologiczne związane z pomiarem funkcji poznawczych. W artykule zostały zaprezentowane poszczególne funkcje poznawcze, których zakłócenia obserwuje się u chorych na schizofrenię. Dotyczą one głównie uwagi, pamięci, funkcji wykonawczych, szybkości psychomotorycznej, zdolności wzrokowo-przestrzennych oraz płynności myślenia. Następnie omówiono testy psychologiczne służące do oceny poszczególnych funkcji poznawczych, z uwzględnieniem ich polskiej standaryzacji, normalizacji oraz istnienia wersji równoległych. W kolejnej części artykułu przedstawiono aspekty metodologiczne badania funkcji poznawczych. Omówiono aspekty kulturowej adaptacji testów, ich rzetelności i trafności. Opisano także metodologię wykonywania powtarzanych pomiarów z uwzględnieniem tzw. „efektu wprawy”. Na koniec zaprezentowano wyniki analiz czynnikowych wybranych testów psychologicznych oraz ich wpływ na rezultaty przeprowadzanych badań.