Deficyty językowe w zespole Aspergera jako możliwy wyraz dysfunkcji prawopółkulowej
Anita Bryńska
Jakościowe zaburzenia komunikacji stanowią jeden z osiowych objawów w grupie całościowych zaburzeń rozwoju i w zależności od rozpoznawanego zespołu mogą mieć bardzo zróżnicowane nasilenie: od braku funkcjonalnej mowy do nawet nadmiernie rozwiniętych kompetencji werbalnych, mierzonych przy pomocy standaryzowanych skal. W obrazie klinicznym zespołu Aspergera (ZA) dominują deficyty językowe przede wszystkim w zakresie pragmatyki, czyli używania języka w kontekście społecznym, semantyki, czyli rozpoznawania różnych znaczeń tego samego słowa, oraz prozodii, czyli rytmu, intonacji i modulacji mowy. W przypadku ZA różnica pomiędzy formalnymi umiejętnościami językowymi, tzn. w zakresie funkcji morfologicznych, fonologicznych i syntaktycznych, a deficytami o charakterze semantyczno-pragmatycznym jest wyraźnie zauważalna i charakterystyczna. Powyższa sytuacja rodzi pytania o uwarunkowania neurobiologiczne tych deficytów. Funkcje językowe są jednymi z pierwszych, dla których ustalono lokalizacje w ludzkim mózgu. Tradycyjnie są one wiązane z obszarami zlokalizowanymi w obrębie lewej półkuli mózgowia, podlegają lateralizacji i są realizowane dzięki aktywności pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowych obszarów kory asocjacyjnej. Liczne obserwacje dostarczają dowodów na istotną rolę również prawej półkuli w procesach komunikacyjnych, a zwłaszcza w aspektach pragmatycznych oraz dotyczących dyskursu. Analiza deficytów komunikacyjnych powstających w wyniku nabytych uszkodzeń prawej półkuli mózgowia i obserwowanych wśród osób z ZA oraz obserwacje dotyczące nieprawidłowych wzorców asymetrii półkulowej w tej grupie pacjentów pozwalają wiązać etiologię całościowych zaburzeń rozwoju z deficytami prawopółkulowymi.