Prawo do poszanowania godności dzieci korzystających ze świadczeń medycznych na oddziałach psychiatrycznych regulują między innymi ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz Kodeks Etyki Lekarskiej. Mimo obowiązywania od 1994 roku ustawy o ochronie zdrowia psychicznego pojawiają się informacje, które mogą świadczyć o naruszaniu godności dziecka w warunkach szpitala psychiatrycznego. Materiał i metoda: Analiza informacji uzyskanych z różnych źródeł (z mediów, Internetu, od pacjentów i/lub ich opiekunów prawnych, od Rzecznika Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego) pozwoliła na opracowanie listy powtarzających się sytuacji na oddziałach psychiatrycznych dla dzieci i młodzieży, w których godność nieletniego/małoletniego pacjenta może być naruszona. Wyniki: Do najczęściej zgłaszanych spraw należą: ograniczenia nieletnim/małoletnim pacjentom dostępu do „przywilejów” (np. bezpośredniego kontaktu z kolegami), nieposzanowanie prywatności (m.in. kontrole w toaletach i łazienkach), nieprawidłowości przy stosowaniu przymusu bezpośredniego, brak stałego dostępu do telefonu komórkowego, Internetu, sprzętu grającego, brak zgody osoby nieletniej/małoletniej na leczenie (w tym podwójnej), angażowanie pacjentów do prac porządkowych oraz interwencje personelu medycznego o charakterze resocjalizacyjno-wychowawczym (w rozumieniu pacjentów – stosowanie kar). Omówienie: Ustalono, że reakcje nieletniego/małoletniego pacjenta oddziału psychiatrycznego czy jego opiekunów na pewne odcięcie od otoczenia, ulubionych zajęć i przedmiotów oraz interwencje wychowawcze wiążą się m.in. z precyzyjnym określaniem reguł postępowania diagnostyczno-terapeutycznego, zasad panujących w grupie, przywilejów, konsekwencji, a także stosowaniem oddziaływań behawioralnych pod postacią wzmocnień negatywnych (tzw. kar) i pozytywnych (nagród). Stanowcze reagowanie na łamanie norm może być odbierane przez pacjentów jako naruszanie ich praw. Szczególnie istotny w tych sytuacjach jest sposób prowadzenia z pacjentem dialogu oraz informowania go o konsekwencjach naruszenia norm. Powinno to znaleźć odzwierciedlenie w regulaminie oddziału psychiatrycznego. Poza tym szczególną rangę w zakresie poszanowania godności nieletniego/małoletniego pacjenta na oddziale psychiatrycznym ma stosowanie długotrwałego przymusu bezpośredniego w przypadku pacjenta z głębszym upośledzeniem umysłowym i/lub autyzmem, silnie pobudzonego, agresywnego czy autoagresywnego. Zasada poszanowania godności pacjenta wymaga jego uprzedzenia, bez względu na stan, o planowanych działaniach, unieruchamiania w bliskiej obecności pozostałego personelu, osobistego analizowania stanu zdrowia pacjenta przez lekarza zlecającego bądź przedłużającego przymus (co 4 godziny), przez pielęgniarki (kontrola stanu co 15 minut). Niemniej jednak wymienione wymogi zastosowania przymusu bezpośredniego, a także stosowanie się do zasady „najmniejszej uciążliwości” nie zmniejszają dyskomfortu pacjenta. Wprowadzanie dodatkowych szczegółowych przepisów wykonawczych nie usuwa konfliktu pomiędzy poszanowaniem godności pacjenta a skutecznością podejmowanych działań, bezpieczeństwem pacjenta, komfortem pozostałych pacjentów oraz wielostronnym obciążeniem personelu.

prawa pacjenta, godność pacjenta, przymus bezpośredni, regulamin oddziału, najmniejsza uciążliwość