Analiza czynników chroniących przed samobójstwem
Joanna Krawczyk1, Agnieszka Gmitrowicz2
Zachowania samobójcze są poważnym problemem współczesnego społeczeństwa i wyzwaniem dla osób zajmujących się opracowywaniem programów terapeutycznych i profilaktycznych z dziedziny suicydologii. W ramach badań naukowych podejmuje się liczne szczegółowe i wieloaspektowe analizy funkcjonowania osób zagrożonych samobójstwem, a także różnych czynników ryzyka prób samobójczych i samobójstw dokonanych. Zdecydowanie mniej badań dotyczy czynników chroniących przed samobójstwem, inaczej buforowych, protekcyjnych. Dla hasła protective factor, suicide liczba rekordów w bazie PubMed wynosi 227, podczas gdy dla risk factor, suicide – 11 299. Cele niniejszego przeglądu piśmiennictwa to analiza rozmaitych czynników chroniących przed samobójstwem i próba oceny ich skuteczności. W pracy uwzględniono doniesienia i wyniki badań zawarte w literaturze anglojęzycznej. Odrębnie omówiono czynniki ochronne zewnętrzne i wewnętrzne, uwzględniono liczbę publikacji na ich temat. Najwięcej doniesień naukowych dotyczy prewencyjnej roli rodziny, wsparcia społecznego, umiejętności radzenia sobie z problemami i stresem oraz samooceny. Istotną rolę przypisuje się percepcji powodów do życia. W nieco mniejszym stopniu badacze zajmują się ochronną rolą religii, ciąży, hobby i zaangażowania w aktywności społeczne. Niejednoznaczny i mało dotychczas zbadany jest związek uprawiania sportu z redukcją zachowań suicydalnych. W końcowej części artykułu zaprezentowano wyniki badań nad zdecydowanie rzadziej analizowanymi czynnikami ochronnymi, takimi jak postawa wobec życia i śmierci, lęk przed śmiercią i wrażliwość na ból, których skuteczność w zapobieganiu samobójstwom wymaga dalszych dociekań. W trakcie grupowania czynników ochronnych kierowano się ich przydatnością w tworzeniu systemów wsparcia i programów profilaktycznych – z pominięciem tych o nieudokumentowanej skuteczności.