Wstęp: Poczucie trudności wykonawczych, rozumiane jako subiektywne odczuwanie zakłóceń w planowaniu, kontroli i korygowaniu własnej aktywności, jest często zgłaszane przez osoby zdrowe i z różnych grup klinicznych. Do oceny nasilenia poczucia tych trudności służą techniki samoopisowe, m.in. Dysexecutive Questionnaire (DEX-S). Wartość diagnostyczna metody jest dyskutowana ze względu na liczne uwarunkowania przekonań o deficytach wykonawczych. Cel: W nawiązaniu do niekonkluzywnych danych dotyczących zarówno uwarunkowań poczucia deficytów wykonawczych, jak i wartości narzędzi samoopisowych sformułowano następujące cele badań własnych: a) charakterystyka demograficzna, kliniczna i poznawcza osób o różnym nasileniu poczucia trudności wykonawczych, b) określenie, które z tych zmiennych zwiększają ryzyko wzrostu poczucia trudności wykonawczych. Materiał i metody: W badaniach uczestniczyło 213 osób dorosłych. Zastosowano DEX-S oraz narzędzia oceniające funkcje poznawcze (Montrealską Skalę Oceny Funkcji Poznawczych – Montreal Cognitive Assessment, MoCA; podtesty Skali Inteligencji D. Wechslera dla Dorosłych, wersji zrewidowanej – Wechsler Adult Intelligence Scale-Revised, WAIS-R) i nasilenie nastroju depresyjnego [Geriatryczną Skalę Depresji – Geriatric Depression Scale (Short Form), GDS-15]. Uwzględniono także zmienne demograficzne (wiek, płeć, poziom wykształcenia) i kliniczne (brak/obecność obciążeń ośrodkowego układu nerwowego, w tym lateralizację patologii mózgowej). Na bazie wyników DEX-S wykonano analizę skupień i wyodrębniono dwie grupy uczestników o różnym nasileniu poczucia trudności wykonawczych: niskim (osoby nieskarżące się na deficyty wykonawcze) i wyższym (osoby skarżące się). Porównania grup wykazały, iż osoby skarżące się na deficyty wykonawcze uzyskują wyższy wskaźnik nastroju depresyjnego i niższe wyniki w niektórych podtestach służących do oceny funkcji poznawczych. Wyniki analizy regresji logistycznej sugerują, że ryzyko wystąpienia skarg na trudności wykonawcze rośnie w przypadku nasilonego nastroju depresyjnego. Z kolei wyższa sprawność procesów uwagowych zmniejsza prawdopodobieństwo formułowania skarg. Nie odnotowano efektu interakcji między tymi dwoma czynnikami. Wnioski: Na podstawie uzyskanych wyników można przyjąć, że istnieją niezależne mechanizmy protekcyjne względem poczucia deficytów wykonawczych oraz nasilające to poczucie, co wskazuje na konieczność podejmowania oddziaływań psychologicznych (np. treningów poznawczych i/lub psychoterapii) dopasowanych do mechanizmu skarg.