Rosnąca świadomość występowania deficytów poznawczych w różnych jednostkach chorobowych przy ograniczonym dostępie do diagnozy neuropsychologicznej sprawia, że priorytetem stają się dziś badania przesiewowe. Żadna z dostępnych metod przesiewowej oceny funkcji poznawczych nie jest jednak doskonała, nie istnieje uniwersalne narzędzie. Są testy krótsze i dłuższe, mniej lub bardziej ukierunkowane na wykrycie określonych profili zaburzeń, mniej lub bardziej dostosowane do ograniczeń pacjentów, a także mniej lub bardziej wolne od uwarunkowań kulturowych i niezależne od statusu wykształcenia. Nie sposób zoptymalizować poziomu zarówno czułości, jak i swoistości w jednym narzędziu. Przy wysokiej czułości istnieje ryzyko zbyt częstego rozpoznawania dysfunkcji poznawczych, z kolei przy wysokiej swoistości osoby z łagodnymi trudnościami mogą zostać błędnie zdiagnozowane jako niemające problemów poznawczych. Kluczowe znaczenie ma odpowiedni dobór metody, dostosowany do kontekstu klinicznego (np. poradnia zaburzeń pamięci lub oddział udarowy), języka pacjenta, jego aktualnej kondycji, sprawności funkcji motorycznych i sensorycznych, jak również tła kulturowego czy edukacyjnego. W artykule zaprezentowano wybrane narzędzia przydatne w przesiewowej ocenie w kierunku otępienia z dominującymi zaburzeniami pamięci, a także te pomocne w wykrywaniu wczesnych i łagodnych problemów nieamnestycznych: deficytów językowych (np. Addenbrooke’s Cognitive Examination III, ACE-III), deficytów wykonawczych (np. Edinburgh Cognitive and Behavioural ALS Screen, ECAS; Mattis Dementia Rating Scale, DRS). Omówiono skale przeznaczone dla konkretnych grup pacjentów (np. z chorobą Parkinsona – Parkinson’s Disease-Cognitive Rating Scale, PD-CRS). Przedstawiono również testy przeznaczone dla chorych po udarze (np. Oxford Cognitive Screen, OCS czy Cognitive Assessment scale for Stroke Patients, CASP). Żaden test nie będzie przydatny we wszystkich warunkach, w większości przypadków klinicysta może jednak wybrać odpowiednią metodę z kilku adekwatnych do danego kontekstu.

funkcje poznawcze, zaburzenia poznawcze, przesiewowa ocena funkcji poznawczych, łagodne zaburzenia poznawcze, otępienie