Artykuł przedstawia uzależnienie od czynności w kontekście poznawczo-behawioralnego modelu pracy. Uzależnienie behawioralne można rozpoznać na podstawie sześciu podstawowych kryteriów: (1) zaabsorbowania czynnością, (2) modyfikacji nastroju będącej efektem uwikłania w czynność, (3) wzrostu tolerancji na wykonywanie czynności, (4) występowania symptomów odstawiennych po zaprzestaniu wykonywania czynności, (5) narastania konfliktów oraz (6) nawrotów. Z badań przeprowadzonych na reprezentatywnej próbie Polaków powyżej 15. roku życia wynika, że najczęstszymi w naszym kraju uzależnieniami behawioralnymi są: pracoholizm, zakupoholizm, uzależnienie od internetu, mediów społecznościowych, telefonu i hazardu. Wśród uznawanych za najskuteczniejsze metod leczenia uzależnień behawioralnych wymienia się techniki poznawczo-behawioralne. Większość z nich opiera się na tradycyjnych modelach Becka i Ellisa. Modele pracy poznawczo-behawioralnej uwzględniają identyfikację wczesnych dezadaptacyjnych doświadczeń jednostki, kształtujących negatywne przekonania kluczowe. Odwołują się też do czynników psychopatologicznych, które wystąpiły w późniejszym okresie życia. Obejmują opis negatywnych myśli automatycznych – ich aktywizacja wyzwala bowiem zachowanie uzależniające. Pozwalają także na obserwację mechanizmu błędnego koła i uwikłania w czynność uzależniającą, która początkowo traktowana jest jako sposób na obniżenie napięcia, ale nadmierne jej wykonywanie skutkuje wzrostem odczuwanego dyskomfortu. Praca poznawczo-behawioralna z pacjentami uzależnionymi od czynności uwzględnia zazwyczaj analizę czterech faz: (1) poprzedzającej wykonanie czynności nałogowej, (2) wyzwalającej, (3) zaspokojenia potrzeby związanej z uzależnieniem, (4) następującej po wykonaniu czynności. Terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym odwołuje się do zróżnicowanych metod pracy opartych na wiedzy o procesach poznawczych. Interwencje prowadzone zgodnie z omawianym podejściem są ustrukturyzowane i ograniczone w czasie. Terapia realizowana jest w trzech głównych fazach: (1) modyfikacji zachowania, (2) restrukturyzacji poznawczej, (3) zapobiegania nawrotom.

czynności nałogowe, uzależnienie behawioralne, konsekwencje uzależnień behawioralnych, terapia poznawczo- -behawioralna, modele poznawczo-behawioralne