W kontekście teorii schizofrenii jako zaburzenia neurorozwojowego opisano liczne czynniki ryzyka wystąpienia tej choroby. Niektóre z tych czynników mają charakter biologiczny, inne są związane ze środowiskiem życia w okresie dorastania osoby, która w dorosłości zachoruje na schizofrenię. Przyjęcie hipotezy neurorozwojowej implikuje istnienie czynników protekcyjnych, chroniących przez zachorowaniem. W pracy omówiono wybrane zagadnienia środowiskowe stanowiące czynniki ryzyka i czynniki protekcyjne zapadalności na schizofrenię w kontekście ekopsychiatrii. Zamieszkiwanie w środowisku miejskim jest od dekad czynnikiem wskazywanym jako zwiększający ryzyko zachorowania. Współczesne wyniki badań pozwalają na zrozumienie, jak czynnik ten wpływa na rozwój mózgu, ze szczególnym uwzględnieniem zmian objętości istoty szarej w grzbietowo-bocznej korze przedczołowej i przykolankowej przedniej części zakrętu obręczy. Omówiono także wpływ zanieczyszczenia powietrza jako czynnik ryzyka wystąpienia schizofrenii. Narażenie na zanieczyszczenia powietrza zewnętrznego zawierające cząstki stałe i ultradrobne cząstki stałe, gazy, związki organiczne i metale może prowadzić do neurotoksyczności i neuropatologii. Zanieczyszczenia powietrza mogą wpływać na komórki mózgu poprzez wywoływanie stanu zapalnego lub stresu oksydacyjnego. Z drugiej strony sugeruje się, że większy kontakt z terenami zielonymi obniża zapadalność na schizofrenię. Wyniki niektórych badań wskazują, że istnieje zależność dawka–reakcja pomiędzy wielkością przestrzeni zielonej w okresie dzieciństwa a obniżonym ryzykiem późniejszego rozwoju schizofrenii. Przedstawiony tu przegląd wybranych publikacji wskazuje, że w okresie od dzieciństwa aż po wiek dorosły środowisko dorastania ma wpływ na ryzyko zachorowania na schizofrenię. Środowisko zmienione pod wpływem działalności człowieka (urbanizacja) i charakteryzujące się wysokim stopniem zanieczyszczenia substancjami chemicznymi (toksyny, zanieczyszczenie powietrza, smog) stanowi czynnik ryzyka zachorowania na schizofrenię. Do czynników protekcyjnych należy natomiast bezpośredni kontakt ze środowiskiem naturalnym od dzieciństwa, przez okres dojrzewania, do dorosłości.

schizofrenia, zapadalność, czynniki ryzyka, teoria neurorozwojowa, zanieczyszczenia powietrza, urbanizacja, naturalne środowisko