Wprowadzenie i cel: Alternatywny model zaburzeń osobowości (alternative model of personality disorders, AMPD) DSM-5 jest obecnie weryfikowany empirycznie pod kątem jego przydatności i trafności diagnostycznej dla zaburzeń osobowości. Jednocześnie prowadzone są liczne badania oparte na koncepcji nieadaptacyjnych schematów Younga. Prezentowane badania mają na celu porównanie możliwości wyjaśniania nasilenia cech borderline (borderline personality disorder, BPD) za pomocą obu modeli. Materiał i metody: Analizie poddano wyniki uzyskane od 565 zdrowych osób dorosłych w wieku 18–81 lat (M = 37 lat), wśród których kobiety stanowiły nieco ponad 52%. Zastosowano trzy metody pomiarowe: Ustrukturalizowany Wywiad Kliniczny do Badania Zaburzeń Osobowości z Osi II według DSM-IV – Kwestionariusz Osobowości – do pomiaru nasilenia cech osobowości nieprawidłowej (tylko itemy dla BPD), Kwestionariusz Schematów Younga (YSQ-S3) do pomiaru nieadaptacyjnych schematów (w modelu czterech domen) oraz Inwentarz Osobowości PID-5, wersja skrócona dla pomiaru DSM-5. Wyniki: Analiza regresji wykazała, że schematy wyjaśniają około 39%, a cechy osobowości – 53% zmienności cech borderline, zaś ich łączne zastosowanie zwiększa ten odsetek do 55%. Modelowanie strukturalne z kolei wykazało, że tylko trzy domeny schematów są istotne (wyłącznie pośrednio) dla wyjaśnienia cech borderline. Bezpośredni jest natomiast związek schematów z wymiarami osobowości z modelu AMPD (tylko Ograniczona Autonomia ma znaczący bezpośredni związek z borderline). W przeciwieństwie do założeń modelu AMPD, Negatywny Afekt ma najmniejsze znaczenie dla nasilenia cech borderline, podczas gdy największa siła efektu charakteryzuje Psychotyzm. Wnioski: Wymiary alternatywnego modelu osobowości mają bezpośredni związek z cechami BPD. Schematy wyjaśniają cechy osobowości (AMPD), ale nie nasilenie samego zaburzenia.

wczesne nieadaptacyjne schematy, alternatywny model zaburzeń osobowości, cechy osobowości borderline, modelowanie strukturalne