Współczesna integracyjna teoria interpersonalna w diagnozowaniu dynamiki relacyjnej w zaburzeniach osobowości
Anna Starus1, Emilia Soroko2
Kumulujące się dowody empiryczne wskazują, że dymensjonalne modele zaburzeń osobowości sprawdzają się lepiej od kategorialnych, choć nadal dotyczą ich problemy związane z użytecznością kliniczną. Celem artykułu jest przedstawienie współczesnej integracyjnej teorii interpersonalnej, która może stanowić przedłużenie modeli wymiarowych poprzez uwzględnienie patomechanizmu oraz relacyjnej dynamiki zaburzeń osobowości. Podstawową jednostką analizy funkcjonowania jest w prezentowanym ujęciu sytuacja interpersonalna, będąca polem do ekspresji patologii osobowości. Model sytuacji interpersonalnej jest strukturyzowany przez motywy sprawczości i wspólnotowości oraz dookreślony przez koncepcję czterech systemów: Self, afektywnego, postrzegania i zachowania. Patologia osobowości przejawia się poprzez kombinację dysregulacji i zniekształceń w każdym z systemów, a skoordynowany wzorzec motywacji, postrzegania, emocji i zachowań można zobrazować w postaci sygnatury interpersonalnej. Koncepcja może posłużyć do analizy wewnętrznych i interpersonalnych relacji jednostki oraz do obserwacji i diagnozowania procesów relacyjnych między pacjentem/pacjentką a klinicystą/klinicystką. Użycie zaprezentowanej teorii w praktyce pozwoliłoby na zwiększenie trafności konceptualizacji dzięki zrozumieniu indywidualnego patomechanizmu, uwzględniającego zarówno zewnętrzne, jak i wewnętrzne czynniki znaczące. Model sytuacji interpersonalnej może ponadto być cennym narzędziem ułatwiającym identyfikację i organizację danych o pacjencie.