Zakupoholizm – etiologia, charakterystyka, modele i koncepcje terapii poznawczo-behawioralnej
Aleksandra Katarzyna Król, Justyna Goldman
Autorzy analizują kwestię zakupoholizmu jako zaburzenia, badając jego dotychczasowe definicje i funkcjonujące kryteria diagnostyczne w realiach braku występowania tego zespołu zachowań w oficjalnych klasyfikacjach chorób, pomimo rosnącego rozpowszechnienia i negatywnego wpływu na życie jednostek. W artykule podkreślono, że mimo braku formalnego uznania za jednostkę chorobową zakupoholizm w literaturze naukowej funkcjonuje pod różnymi nazwami, takimi jak „kompulsywne/ impulsywne kupowanie” czy „uzależnienie od zakupów”, i może być traktowany jako forma uzależnienia behawioralnego. Zwrócono uwagę na złożoną etiologię problemu, sugerując, że wynika on z połączenia czynników biologicznych, poznawczych, emocjonalnych i społecznych. Z perspektywy poznawczo-behawioralnej omówiono, w jaki sposób przekonania kluczowe, wartości i samoocena mogą przyczynić się do rozwoju i utrzymania zaburzenia. Ponadto przedstawiono koncepcje leczenia – farmakoterapii, a przede wszystkim psychoterapii poznawczo-behawioralnej, która wyłania się jako kluczowe podejście w leczeniu zakupoholizmu, o dowiedzionej licznymi badaniami skuteczności. Terapia ta ma na celu restrukturyzację poznawczą, zmierzającą do modyfikacji negatywnych myśli, poprawę kontroli impulsów i wspieranie zdrowszych strategii radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Artykuł prezentuje złożoność koncepcji uzależnienia od zakupów, na bazie poznawczych modeli historycznych oraz najnowszych, pozwalających na konceptualizację indywidualnych przypadków i opracowanie skutecznych planów terapeutycznych, wskazuje sprawdzone techniki i metody. Przyjmując perspektywę poznawczo-behawioralną, specjaliści ds. zdrowia psychicznego mogą zapewnić ukierunkowane i spersonalizowane leczenie. Kluczowym wyzwaniem z punktu widzenia terapii zakupoholizmu nie jest abstynencja, lecz praca z przekonaniami i wartościami, technikami poznawczymi i behawioralnymi.